1. Vách núi Sassi di Matera, Basilicata ở Italy: Cái tên “Sassi di Matera” có nghĩa là những hòn đá ở Matera. Những hang động trải dài dưới khe núi ở phía nam thành phố Matera, Italia đã từng là nơi cư ngụ của con người thời xưa.

Con người sống trong các ở đây từ thời đồ đá cũ. Đây có thể là một trong những nơi cư ngụ sớm nhất của loài người ở Italia. Trải qua nhiều năm, các bức tường bị bịt kín bởi rác thải dù ở đó đã có nhiều kênh mương để xử lý rác thải và nước mưa. Ngày nay, nhiều hang động ở đây đã được tu sửa và xây thành các nhà hàng, khách sạn.

2. Ngôi làng Kandivan ở phía tây Azerbaijan, Iran: Không giống như nhiều nơi cư ngụ khác của người cổ đại, hiện, một số hang động ở Azerbaijan, Iran vẫn có người cư trú sau 700 năm tồn tại. Khu vực này có hình dáng như những ụ mối. Do núi lửa phun trào tạo thành các vách đá hình nón và những lỗ hổng lớn. Những hang động trống được dùng làm nhà ở. Nơi cư ngụ của con người ở Kandovan ấm vào mùa đông và mát mẻ vào mùa hè.

3. Những hang động Guyaju ở tỉnh An Khánh, Trung Quốc: Nguồn gốc về nơi cư ngụ trên mỏm đá Guyaju vẫn là bí ẩn chưa được vén màn. Tuy nhiên, nhiều người nghĩ rằng, nơi cư ngụ này đã tồn tại hơn 1.000 năm và là nơi sinh sống của người dân tộc thiểu số Xiyi. Đặc điểm của nơi này là 170 hang động với hơn 350 phòng. Các di vật được tìm thấy ở đây như giường đá và các dụng cụ để hứng nước mưa.

4. Vách đá Puye ở New Mexico, Mỹ: Những vách đá Puye là nhà của người Puebloan cổ đại từ thế kỉ 10 tới năm 1580. Khu vực này bao gồm 2 tầng hang động – vách đá có thể phân biệt dễ dàng. Tầng thứ nhất chạy dài dưới chân núi hơn một dặm (1600m), trong khi tầng thứ 2 dài xấp xỉ 2.100 feet (hơn 640m). Nơi đây có thể có khoảng 740 phòng. Con cháu của người cư ngụ trên các mỏm đá Puye vẫn sinh sống trong vòng bán kính 10 dặm ở khu vực xung quanh, gần vách đá Puye ngày nay.

5. Mesa Verde ở Colorado, Mỹ: Những vách đá ở Mesa Verde là một phần của di sản thế giới được UNESCO công nhận. Ngôi làng Mesa Verde là nơi tổ tiên của người da đỏ sinh sống. Người da đỏ xây nhiều công trình kiến trúc, từ cung điện trên vách đá có 200 phòng tới những nhà kho. Nơi cư ngụ được xây dựng dưới lòng chảo giữa các vách đá và con người vẫn trồng trọt trên đỉnh núi.

6. Vách đá Gila ở New Mexico, Mỹ: Vách đá được hình thành do hoạt động của núi lửa. Người Mogollon đã sống ở đây vào cuối thế kỉ 13. Họ có thể tưới tiêu, trồng trọt và săn bắn. Người Mogollon đã xây 5 hang động và những hang động này còn tồn tại đến ngày nay. Nơi cư ngụ này được một người di cư châu Âu phát hiện vào năm 1878 và đầu thế kỉ 20, người ta cũng phát hiện nhiều xác ướp ở đây. Một trong những xác ướp là xác ướp em bé có tên Zeke và được bảo quản bởi bảo tàng Smithsonian.

7. Uchisar ở Cappadocia, Thổ Nhĩ Kì: Nhiều người tin rằng, con người đã dựng nhà trên những vách đá ở Cappadocia, Thổ Nhĩ Kì khoảng 4.000 năm trước. Làng Uchisar nằm trên đỉnh cao nhất của Cappadocia và đỉnh cao trong kiến trúc xây dựng của họ là lâu đài Uchisar với mê cung các phòng, lối đi và cầu thang.

Có giả thiết cho rằng, nhiều làng như Uchisar có một hệ thống đường hầm ngầm để phòng thủ, mặc dù giả thiết này chưa được chứng minh. Dù không thể vào các lối đi bí mật, nhưng ở đây có nhiều xó xỉnh cũng như vết nứt để khám phá.

8. Khu di tích quốc gia Bandelier ở New Mexico, Mỹ: Nơi cư ngụ này được nhà nhân loại học Adolph Bandelier ( sau này khu di tích được đặt theo tên của ông) chú ý tới vào năm 1880, khi ông tham quan nơi này và phải thốt lên rằng, đây là công trình vĩ đại nhất từng được nhìn thấy.

Người cổ đại đã xây nhà trên vị trí cao bằng cách đào đường hầm qua các hẻm núi, lợi dụng những lỗ hổng tự nhiên hình thành do núi lửa. Và những tòa nhà khác họ xây dưới chân hẻm núi. Tổ tiên của người Da Đỏ cư trú ở đây trước năm 1150. Nhiều món đồ tạo tác cũng được tìm thấy ở đây gợi ý rằng, những người cư trú đầu tiên ở đây cũng liên quan tới mạng lưới mua bán rộng trải dài tới Mexico.

9. Bandiagara Escarpment, khu vực Dogon, Mali: Từ thời đồ đá cũ cho tới ngày nay, vẫn có nhiều người cư trú ở khu vực này. Những người đầu tiên dựng nhà trên vách núi Bandiagara là người lùn da đỏ Tellmen bí ẩn. Vào khoảng những năm 1300, người Tellem bị đồng hóa bởi người Dogon- tộc người vẫn sống dọc các mỏm đá và thậm chí còn dùng nhà của người Tellem như những vựa lúa.

Theo Đàm Thị Lan/Kiến thức